انحصار وراثت
انحصار وراثت چیست؟
انواع گواهی انحصار وراثت
دو نوع گواهی وجود دارد. در ادامه انواع آن را برای شما معرفی می‌کنیم.
الف-گواهی انحصار وراثت محدود
-گواهی انحصار وراثت محدود برای زمانی است که متوفی اموالی ندارد.
ب- گواهی انحصار وراثت نامحدود
-گواهی انحصار وراثت نامحدود برای زمانی است که متوفی دارای مال می‌باشد.
چرا باید گواهی انحصار وراثت بگیریم؟
هرگونه تصمیمی که نسبت به اموال به‌جامانده از متوفی گرفته می‌شود، نیاز به گواهی انحصار وراثت دارد.
مراجعه به تمام ادارات دولتی بانک‌ها و کلاً تمام مراحل اداری و قانونی بدون ارائه گواهی انحصار ممکن نیست.
ورثه متوفی برای اینکه ثابت کنند جز ورثه شخص فوت شده هستند، باید گواهی انحصار تهیه کنند..
چه اشخاصی می‌توانند گواهی انحصار وراثت تهیه کنند؟
مطابق ماده ۸۶۲ قانون مدنی طبقات ارث به شرح زیر است:
طبقه اول: پدر و مادر، اولاد و اولاد اولاد (نوه)
درجه اول: پدر و مادر و اولاد متوفی
درجه دوم: اولاد اولاد (نوه ها)
درجه سوم: اولاد اولاد اولاد (نبیره ها)
طبقه دوم: اجداد (پدر و مادربزرگ) و برادر و خواهر و اولاد آنها
درجه اول: جد (پدر پدر و پدر مادر) و جده (مادر پدر و مادر مادر) و برادر و خواهر
درجه دوم: پدر جد و مادر جد و پدر جده و مادر جده و فرزندان برادر و خواهر
طبقه سوم: عمات (عمه) و عمام (عمو) و اخوال (دایی) و خالات (خاله) و اولاد آنها
۱ – عمو و عمه و خاله و دایی درجه (درجه اول) و اولاد آنها (درجه دوم)
۲_ عمو و عمه و خاله و دایی پدر و مادر (درجه اول) و فرزندان آنها (درجه دوم)
باید بدانید مطابق ماده ۸۶۳ قانون مدنی، وراث طبقه بعد وقتی ارث می‌برند که از وارثین طبقه قبل کسی نباشد.
سؤال: پدر سال ۹۵ فوت شده و متوفی سه فرزند دارد و سه نوه … یکی از فرزندانش در سال ۹۴ فوت شده.
آیا نوه (فرزند پسری که در سال ۹۴ فوت شده) به قائم‌مقامی پدرش از پدربزرگ ارث می‌برد؟
پاسخ: خیر، چون فرزندی که قبل از پدر فوت شده دیگر ارث نمی‌برد تا پسرش قائم مقام او شود.
ولی اگر فرزند در سال ۹۶ یعنی بعد از پدر فوت کند، در این مورد فرزند آن پسر (نوه) قائم مقام پدرش می‌شود تا از پدربزرگش ارث ببرد.
اشخاص ذی نفع مانند طلبکار متوفی، وصی موصی‌له و شخصی که از اثبات وراثت شخص دیگری منتفع شود مانند: عروس خانواده (زن پسر شخص متوفی) یا فردی که مالی از اموال متوفی را وراث خریده.
گواهی انحصار وراثت توسط چه مرجعی صادر می‌شود؟
شورای حل اختلاف. آخرین اقامتگاه فرد فوت شده.
گاها پیش می‌آید افرادی به ما مراجعه می‌کنند و می‌گویند امکان رفت‌وآمد به فلان شهر که آخرین اقامتگاه متوفی بوده ندارند. برای مثال نمی‌شود در تهران اقدام به تهیه گواهی انحصار وراثت نماییم. در این شرایط می‌توانید جهت اخذ مشاوره و وکالت با ما تماس بگیرید.
مدارک لازم برای درخواست انحصار وراثت
- گواهی فوت متوفی
- شناسنامه متوفی
- شناسنامه وراث
- عقدنامه یا رونوشت عقدنامه همسر دائمی متوفی
- استشهادیه رسمی مخصوص گواهی انحصار وراثت
- گواهی‌نامه تسلیم اظهارنامه مالیات بر ارث برای متوفیان قبل از سال 1395
- درصورتی‌که متوفی ایرانی غیر شیعه و از اقلیت‌های مذهبی باشد نظر مرجع مذهبی مربوطه درباره تقسیم ماترک باید همراه درخواست انحصار وراثت ارائه شود.
- امکان دارد در برخی موارد وصیت‌نامه رسمی متوفی هم بخواهند.
- گواهی فوت متوفی در برخی از شهرها مثل تهران از طریق سامانه الکترونیکی Death.sabteahval.ir امکان‌پذیر است.
- درصورتی‌که برای متوفیان سال 1395 به بعد، بخواهید درخواست گواهی انحصار وراثت دهید نیازی به گواهی‌نامه تسلیم اظهارنامه مالیات بر ارث نمی‌باشد.
استشهادیه مخصوص گواهی انحصار وراثت چیست؟
سه نفر شاهد در دفترخانه اسناد رسمی حاضرشده و گواهی می‌دهند که وراث هنگام فوت شخص متوفی چه افرادی بودند. سردفتر اسناد رسمی هم امضا این شهود را گواهی و تصدیق می‌کند.
زمانی که اموال به‌جامانده از متوفی کمتر از 50 میلیون ارزش دارد. شما اقدام به تهیه گواهی انحصار وراثت محدود کنید
زمانی که اموال به‌جامانده از متوفی بیشتر از پنجاه میلیون تومان ارزش دارد حتماً گواهی انحصار وراثت نامحدود اخذ کنید.
مدت‌زمان صدور گواهی انحصار وراثت نامحدود به خاطر اینکه نیاز به نشر آگهی دارد، از گواهی انحصار وراثت محدود بیشتر است.
زمان نشر آگهی تا گواهی انحصار وراثت نامحدود حدود یک ماه است.
هزینه ثبت درخواست گواهی انحصار وراثت چه محدود و چه نامحدود در سال 1400 بین 200 تا 250 هزار تومان می‌باشد.
هزینه نشر آگهی در گواهی انحصار وراثت نامحدود چه مقدار است؟
هزینه‌ای ندارد.
نشر آگهی در گواهی وراثت نامحدود توسط شورای حل اختلاف آخرین اقامتگاه متوفی انجام می‌شود.
- اگر شما دسترسی به شناسنامه سایر وراث نداشته باشید یا سایر وراث با شما همکاری نکنند می‌توانید از شورای حل اختلاف درخواست کنید که اداره ثبت احوال استعلام کنند.
- اگر قبلاً گواهی انحصار وراثت صادرشده باشد، هر کدام از ورثه یا ذی‌نفعان می‌توانند از شورای حل اختلافی که گواهی انحصار وراثت را تهیه‌کرده اند تقاضای کپی برابر با اصل گواهی انحصار وراثت یا المثنی انحصار وراثت کنند.
مراحل تهیه گواهی انحصار وراثت
ابتدا باید همراه با مدارک موردنیاز به دفتر خدمات الکترونیک قضایی مراجعه کنید و درخواست انحصار وراثت را ثبت نمایید.
این مدارک عبارتند از:
- شناسنامه وراث
- شناسنامه متوفی
- گواهی فوت متوفی
- گواهی‌نامه تسلیم مالیات بر ارث
- عقدنامه یا رونوشت همسر دائمی متوفی
- استشهادیه مخصوص گواهی انحصار وراثت
مزایای گرفتن وکیل انحصار وراثت
- تمام مراحل از ابتدا تا انتها توسط وکیل متخصص در انحصار وراثت انجام می‌شود.
- مدت‌زمان گرفتن گواهی وراثت محدود توسط وکلای ما ظرف یک هفته می‌باشد.
- مدت‌زمان گرفتن گواهی انحصار وراثت نامحدود با توجه به اینکه این مورد نیازمند نشر آگهی و گذشت یک ماه از زمان نشر آگهی می‌باشد حداکثر یک ماه و ده روز می‌باشد.
لازم است بدانید شما چه خود به‌تنهایی بخواهید درخواست انحصار وراثت دهید و چه وکیل بگیرید باید در سامانه ثنا ثبت‌نام کنید؛ و در صورت انتخاب وکیل برای اخذ گواهی انحصار وراثت وکیل حتماً باید وکیل دادگستری باشد.
وکیل مدنی یا افراد عادی که وکالت رسمی در دفترخانه اسناد رسمی با ایشان تنظیم می‌کنید، حق شرکت در جلسات دادرسی دادگاه را ندارند.
هزینه اخذ گواهی انحصار وراثت
انحصار وراثت یک هزینه ثبت دادخواست دارد که با توجه به کم‌وزیاد شدن مدارک شما بین 200 الی 250 هزار تومان می‌باشد.
برای تنظیم استشهادیه گواهی انحصار وراثت نیز در سال 1400 پرداخت مبلغ حدود در دفاتر اسناد رسمی می‌باشد.
نشر آگهی در گواهی انحصار وراثت نامحدود که توسط شورای حل اختلاف آخرین اقامتگاه متوفی انجام می‌شود رایگان است.
حق‌الوکاله وکلای ما در اخذ گواهی انحصار وراثت با تمامی هزینه‌ها مبلغ 4 میلیون و پانصد هزار تومان می‌باشد.
تنها یکی از ورثه می‌تواند به وکلای مجموعه خانه وکلا برای اخذ گواهی انحصار وراثت وکالت می‌دهد.
مواردی که در گواهی انحصار وراثت صادرشده به آن دسترسی ندارید:
-اگر گواهی وراثت قبلاً صادرشده است و شعبه شورای حل اختلاف صادرکننده گواهی انحصار وراثت و شماره پرونده آن را بدانید، می‌توانید به‌راحتی به آن شورا مراجعه و درخواست کپی برابر با اصل گواهی وراثت را بدهید.
-اگر گواهی وراثت صادرشده است ولی نمی‌دانید کدام شورای حل اختلاف این گواهی را صادر کرده و مربوط به پنج شش سال اخیر می‌باشد. درصورتی‌که در تهران هستید، به ساختمان مرکزی شورای حل اختلاف تهران به آدرس: خیابان انقلاب اسلامی تقاطع شریعتی (پیچ شمیران) نبش کوچه شهید نورمحمدی مراجعه کنید تا با دادن اطلاعات مربوط به متوفی یا وراث وی از شعبه‌ای که گواهی را صادر کرده است مطلع شوید.
-درصورتی‌که در شهر دیگر هستید، به دادگاه یا شورای آن شهر بروید و با دادن کد ملی متوفی از شعبه‌ای که گواهی انحصار وراثت را صادر کرده باخبر شوید.
-اگر گواهی انحصار وراثت صادرشده ولی بیشتر از پنج شش سال از زمان صدور گواهی وراثت گذشته است، با توجه به اینکه پرونده وارد بایگانی راکد شده شما برای دریافت کپی برابر با اصل گواهی انحصار وراثت صادرشده باید شعبه صادرکننده گواهی و شماره پرونده آن را بدانید.
-درصورتی‌که قبلاً اقدام به اخذ گواهی انحصار وراثت کرده‌اید ولی آن را گم‌کرده‌اید و از زمان صدورش زمان زیادی گذشته و شما شعبه صادرکننده گواهی و شماره پرونده را به خاطر ندارید و با مراجعه به ساختمان مرکزی شورای حل اختلاف نتوانستید اطلاعاتی کسب کنید به شما پیشنهاد می‌شود بدون اینکه اطلاع دهید قبلاً گواهی انحصار وراثت گرفتید و حالا گم‌کرده‌اید مجدد اقدام به ثبت درخواست انحصار وراثت نمایید.
-اگر شما قصد دارید سند رسمی تنظیم کنید چه مال منقول مثل خودرو و چه غیرمنقول مثل ملک حتماً گواهی انحصار وراثت نامحدود بگیرید.
-اگر بعد از فوت متوفی سند رسمی در مورد اموال به‌جامانده از متوفی تنظیم‌شده باشد و شما گواهی انحصار وراثت نگرفته‌اید یا گم‌کرده‌اید یکی از جاهایی که می‌توانید برای گواهی انحصار وراثت مراجعه کنید، دفترخانه تنظیم‌کننده سند رسمی انتقال است. چون همان‌طور که قبلاً گفتیم که برای هرگونه انتقال سندی باید گواهی انحصار وراثت ارائه داد. پس حتماً یک نسخه از گواهی انحصار وراثت در آن دفترخانه موجود است.
اگر متوفی از خود ملک یا خودرویی به‌جا گذاشته که دارای سند رسمی است چگونه حصر وراثت آن صورت می‌گیرد؟
ابتدا ورثه باید گواهی انحصار وراثت بگیرند. بعد از آن یکی از ورثه به اداره دارایی مراجعه و اظهارنامه مالیاتی را تکمیل و مالیات آن را پرداخت می‌کند.
بعد از این مرحله نه‌تنها کل وراث می‌توانند با رضایت کل ملک را انتقال دهند. هر کدام از وراث می‌توانند تقاضای سند تفکیکی به‌اندازه سهم خود از اداره ثبت اسناد و املاک کنند.
علاوه بر آن هر یک از ورثه می‌توانند سهم خود را به‌طور رسمی انتقال دهند. حتی اگر وراث دیگر راضی به انتقال نباشد.
برای انحصار وراثت خودرو هم نیاز به اخذ گواهی انحصار وراثت نامحدود و پرداخت مالیات مربوط به آن می‌باشد.
بعد از آن سهم هر یک از ورثه مشخص شده و هر کدام می‌توانند سهم خود را انتقال دهند یا با رضایت کل وراث آن را انتقال دهند.
نکات مالیات بر ارث
کدام اموال متوفی، معاف از پرداخت مالیات بر ارث است؟
– حقوق بازنشستگی و وظیفه و پس‌انداز خدمت و مزایای پایان خدمت، مطالبات مربوط به خسارت اخراج، بازخرید خدمت و مرخصی استحقاقی استفاده‌نشده، بیمه عمر، خسارت فوت، دیه.
– ۸۰% اوراق مشارکت و سپرده‌های متوفی نزد بانک‌های ایرانی و شعب آنها در خارج از کشور و موسسه‌های اعتباری مجاز.
– ۵۰% ارزش سهام متوفی در شرکت‌هایی که سهام آنها طبق قانون مربوط در بورس پذیرفته‌شده باشد.
– ۴۰% ارزش سهام یا سهم الشرکه متوفی در سایر شرکت‌ها
– ۴۰% ارزش خالص دارایی متوفی در واحدهای تولیدی، صنعتی، معدنی و کشاورزی
نحوه محاسبه مالیات بر ارث برای هر طبقه
میزان دارایی که هر کدام از طبقات ارث پرداخت می‌کنند با هم متفاوت است:
- طبقه اول 7.5%
- طبقه دوم 15%
- طبقه سوم 30%
- طبقه اول 2%
- طبقه دوم 4%
- طبقه سوم 8%
- طبقه اول 3%
- طبقه دوم 6%
- طبقه سوم 12%
- طبقه اول 6%
- طبقه دوم 12%
- طبقه سوم 24%
- طبقه اول 10%
- طبقه دوم 20%
- طبقه سوم 40%
مراحل انحصار وراثت ملک قولنامه‌ای
در این شرایط وراث چه بخواهند ملک را بین خود تقسیم کنند یا انتقال دهند، باید گواهی انحصار وراثت بگیرند.
چون همان‌طور که گفتیم گواهی انحصار وراثت مشخص‌کننده تعداد وراث و مشخصات وراث و میزان سهم الارث آنها است.
کسی که هم خریدار ملک ورثه‌ای است، برای اینکه بعدها به مشکل نخورد و مطمئن شود همه‌ی وراث راضی به این انتقال هستند و تمام مالکین سند انتقال را امضا زده‌اند باید یک نسخه از گواهی انحصار وراثت ببیند.
نکات تکمیلی انحصار وراثت
- دولت برای دریافت گواهی وراثت هزینه‌ای دریافت نمی‌کند.
- نوه در صورتی از پدربزرگش به قایم مقامی از پدرش ارث می‌برد که پدرش در زمان فوت پدربزرگ زنده باشد.
- زمانی که شما اقدام به تنظیم درخواست گواهی انحصار وراثت می‌کنید، قسمت خوانده را خالی بگذارید. درواقع ما درخواست انحصار وراثت خوانده نداریم.
- برای اینکه شخصی ارث ببرد باید قبل از متوفی فوت نشده باشد. مثلاً فرزند برای اینکه از پدر یا مادرش ارث ببرد باید در هنگام فوت پدر یا مادرش زنده باشد.
- تفاوتی میان گواهی انحصار وراثت خودرو حقوق ملک حساب بانکی و … وجود ندارد. چون همان‌طور که گفتیم در گواهی انحصار وراثت فقط ورثه و میزان سهم الارث آنها مشخص می‌شود.
- اگر متوفی وصیت‌نامه‌اش دست‌نویس است درواقع عادی می‌باشد و در دفتر اسناد رسمی تنظیم‌نشده است. اگر بر سر آن وصیت‌نامه بین وراث اختلاف است باید دادخواست تنفیذ وصیت‌نامه را مطرح کرد.
- نام فردی در شناسنامه متوفی به‌عنوان فرزند آورده شده ولی وجود خارجی ندارد چه‌کار باید کرد؟ ابتدا از اداره ثبت احوال استعلام می‌گیرد در غیر این صورت با شهادت شهود باید این ادعایتان را اثبات کنید.
- پیشنهاد می‌شود اگر متوفی وصیت‌نامه‌اش را در دفتر اسناد رسمی تنظیم کرده باشد وصیت‌نامه را در هنگام درخواست گواهی انحصار وراثت به شورای حل اختلاف اطلاع دهند تا در گواهی نوشته شود.
- دادستان عمومی محل اقامتگاه متوفی (زمانی که مدعی بلا وارث بودن متوفی باشد یا زمانی که برای شخص غایب امین و برای محجور قیم تعیین نشده) و اشخاص ذی نفع و وراث می‌توانند نسبت به گواهی انحصار وراثت صادره اعتراض نمایند.
- اگر در زمان فوت متوفی یکی از اشخاصی که ارث می‌برد جنینی باشد که هنوز متولد نشده است درخواست انحصار وراثت تا زمان متولد شدن جنین نمی‌شود داد و اگر درخواست انحصار وراثت شده باشد رسیدگی به درخواست گواهی انحصار وراثت متوقف می‌شود.
- هر شخصی که نفعی در اثبات وراثت یکی از ورثه دارد می‌تواند با ذکر دلیل درخواست گواهی انحصار وراثت کند؛ مانند عروس متوفی (زن پسر متوفی) طلبکاران شخص متوفی… شخصی از یکی از ورثه ترکه را خریداری کرده است؛ و وصی (شخصی که وصیت متوفی را انجام می‌دهد) موصی‌له (کسی که به‌موجب وصیت ارث می‌برد).
- گفتیم در گواهی انحصار وراثت فقط اسامی و مشخصات وراث و میزان سهم ارث آنها قید می‌شود و اگر متوفی وصیت‌نامه رسمی داشته باشد آن‌هم در گواهی درج می‌شود در غیر این صورت مثلاً لیست اموال درج نمی‌شود یا اموال به‌جامانده از متوفی تقسیم نمی‌شود پس انحصار وراثت با تقسیم اموال فرق دارد.
- سعی کنید زمانی که متوفی فوت شد در اسرع وقت اقدام به تهیه گواهی انحصار وراثت نمایید چون اگر یکی از اشخاصی که از متوفی ارث می‌برد بعد از متوفی و قبل از دریافت گواهی انحصار وراثت فوت نماید. برای ورثه فوت شده هم باید گواهی حصر وراثت بگیرید تا بتوانید اموال متوفی مورث تقسیم کنید.
سوالات متداول انحصار وراثت
خیر
اگر شما ظرف 6 ماه از تاریخ فوت اظهارنامه مالیاتی تسلیم نکرده باشید، جریمه‌ای معادل 10% مالیات متعلق خواهد بود.
درصورتی‌که تأخیر در پرداخت داشته باشند، جریمه‌ای معادل 5/2% مالیات به ازای هر ماه خواهد بود. البته لازم است بدانید این در صورتی است که شخص متوفی اموال و دارایی داشته باشد.
استثنا: اگر شخص متوفی بعد از تاریخ 01/01/1395 فوت شده باشد وراث تأخیر در تسلیم اظهارنامه مالیاتی و پرداخت مالیات بر ارث داشته باشند دیگر مشمول جریمه نمی‌شوند.
خیر
بر طبق قانون جدید مالیات مستقیم نیاز نیست همه مالیات بر ارث پرداخته شود. بلکه هر کدام از ورثه به میزان سهم خود می‌توانند مالیات پرداخت کنند و می‌توانند نسبت به سهم خود هر نوع تصرف حقوقی که می‌خواهد انجام دهد.
یک‌سوم و بیشتر از آن نیاز به موافقت سایر وراث دارد.
- اگر متوفی در خارج از کشور فوت کند، طریقه گرفتن گواهی انحصار وراثتش به چه صورت است؟
سفارت یا کنسولگری ایران در آن کشوری که شخص ایرانی در آنجا فوت شده، فوت را تائید می‌کنند.
بعد از آن در سیستم ثبت احوال ایران هم فوت وی ثبت و می‌توان گواهی فوت و بعد از آن اقدام به تهیه گواهی انحصار وراثت نمود.
زمانی که وراثی که درخواست گواهی انحصار وراثت می‌دهند جز وراث طبقه دوم باشند (رجوع شود به طبقات ارث) در این هنگام شورا از اداره ثبت احوال استعلام می‌کند که آیا از وراث طبقه اول اشخاصی در قید حیات هستند یا خیر؟
زمانی که به شناسنامه‌های سایر وراث دسترسی نداشته باشید.
اگر پدر مادر متوفی فوت شده باشند و با توجه به سن و سال احتمال زنده‌بودن آنها باشد، بهتر است برای اینکه زمان کمتری صرف شود گواهی فوت آنها یا شناسنامه باطل‌شده‌شان را به شورای حل اختلاف بدهید. و الا چون پدر و مادر متوفی جز طبقات اول ارث هستند. شورای حل اختلاف از اداره ثبت احوال استعلام حیات یا ممات آنها را می‌گیرد.