مطالبه مهریه
مهریه چیست؟
براساس ماده 1078 قانون مدنی «هر چیزی را که مالیات داشته و قابل تملک نیز باشد می توان مهر قرار داد» بنابراین در زمان ازدواج طرفین می توانند هرچیزی را که دارای ارزش اقتصادی باشد و در عرف به عنوان مال شناسایی شود با توافق یکدیگر مهریه قرار دهند؛ مثل سکه طلا و نقره، ملک، خودرو، پول رایج کشور، ارز، آموزش مهارتی خاص.
انواع مهریه
مهریه عندالمطالبه: منظور از مهریه عندالمطالبه مَهری است که به محض وقوع ازدواج، زن (زوجه) می‌تواند تمام آن را از مرد (زوج) مطالبه کند. صرف نظر از این که مرد توانایی پرداخت یا ارائه آن را داشته باشد یا نداشته باشد. صرف نظر از اینکه زن نسبت به مرد تمکین کرده باشد یا نکرده باشد. تنها در صورتی که زن تقاضای طلاق نماید و باکره نیز باشد، مستحق نصف مهریه تعیین شده است و نمی تواند تمام آن را از مرد مطالبه کند.
مهریه عند الاستطاعه: این نوع مهریه زمانی به زن تعلق می گیرد که ثابت نماید مرد توانایی مالی لازم جهت پرداخت و ارائه آن به زن را دارد و برخلاف مهریه عندالمطالبه به صِرف وقوع عقد ازدواج به زن تعلق نمی‌گیرد.
قانون جدید مطالبه مهریه
اتفاق بزرگ و مهمی که در زمینه مطالبه و پرداخت مهریه پس از تصویب قانون جدید حمایت خانواده به وقوع پیوست مربوط به تقاضای مهریه به میزان بیش از 110 سکه تمام بهار آزادی یا معادل آن می‌شود.
براساس ماده 22 قانون حمایت خانواده مصوب 1391، هرگاه مهریه در زمان وقوع عقد تا یکصد و ده سکه تمام بهار آزادی یا معادل آن باشد، وصول آن مشمول مقررات ماده (۲) قانون اجرای محکومیت‌های مالی است. چنانچه مهریه، بیشتر از این میزان باشد در خصوص مازاد، فقط ملائت زوج ملاک پرداخت است. رعایت مقررات مربوط به محاسبه مهریه به نرخ روز کماکان الزامی است.
با در نظر گرفتن ماده 2 و طبق ماده 3 قانون نحوه اجرای محکومیت‌های مالی، اگر امکان اخذ مهریه از طریق ماده 2 امکان پذیر نشود، پس از قطعیت دادنامه به پرداخت مهریه، چنانچه مرد (زوج) ظرف 30 روز از تاریخ ابلاغ اجراییه، تقاضای اعسار کند امکان جلب او تا زمان قطعیت رأی دادگاه نسبت به معسر بودن یا نبودن او به تعویق می افتد و اگر پس از قطعیت رای اعسار، همچنان از پرداخت مهریه خودداری کند امکان جلب او فراهم می‌شود.
تمامی موارد فوق تنها در رابطه با تعداد 110 سکه دارای اعتبار است و نسبت به مازاد آن امکان جلب مرد (زوج) به واسطه عدم پرداخت مهریه وجود ندارد. فراموش نشود که زوج همچنان نسبت به تمام مهریه تعیین شده در سند ازدواج بدهکار خواهد بود اما تا 110 سکه می توان به دلیل عدم پرداخت، او را جلب نمود و نسبت به مازاد آن زن باید اموالی از مرد را به دادگاه معرفی کند و امکان جلب او وجود ندارد.
راه های مطالبه مهریه و به اجرا گذاشتن آن
در حال حاضر مطالبه مهریه و به اجرا گذاشتن مهریه از دو طریق یعنی مراجعه به اداره اجرای مفاد اسناد رسمی و مراجعه به دادگاه خانواده مطابق « بند (ب) ماده ۱۱۳ قانون برنامه پنجم ساله ششم توسعه اقتصادی، اجتماعی و فرهنگی جمهوری اسلامی ایران» صورت می‌گیرد که در زیر به آن می‌پردازیم:
مراجعه به اداره اجرای مفاد اسناد رسمی
پیش از هرچیز باید یادآور شد که در حال حاضر برخلاف گذشته امکان مراجعه مستقیم به دادگاه خانواده به منظور مطالبه مهریه وجود ندارد و زن (زوجه) ابتدا می‌بایست برای تقاضای مهریه به همراه مدارک لازم از جمله سند نکاحیه به دفتر ازدواج محل وقوع عقد خود مراجعه کند و درخواست صدور اجرائیه نماید.
سردفتر پس از تکمیل مدارک و صدور اجراییه، پرونده را به اداره اجرای مفاد اسناد رسمی ارسال می‌کند که پس از تشکیل پرونده در آن اداره، زن (زوجه) می‌تواند تقاضای توقیف اموال و ممنوع‌الخروجی مرد (زوج) را نماید.
در صورت معرفی اموالی از زوج توسط زوجه یا شناسایی آن به واسطه استعلامات اجرای اسناد (بانک مرکزی، اداره راهور، اداره ثبت اسناد و املاک)، به درخواست زوجه اموال زوج قابل توقیف، ارزیابی و مزایده خواهد بود. البته اگر زوج پس از ابلاغ توقیف اموال ظرف 10 روز نسبت به پرداخت مهریه اقدام نماید توقیف اموال و ادامه روند اجرای آن متوقف می‌شود.
توجه داشته باشد که چنانچه اموال توقیف شده زوج جزو مستثنیات دین باشد، وی می تواند نسبت به توقیف آن اعتراض نماید. اگر اموال در اختیار او (برای مثال یک دستگاه آپارتمان) در حد جایگاه و شأن او باشد، از توقیف آن رفع اثر می‌شود.
در پایان این قسمت مطالبه مهریه ، در صورتی که اداره اجرای مفاد سند نتواند ظرف مدت 2 ماه از تقاضای اجرا نسبت به شناسایی و توقیف اموال زوج اقدام کند یا ظرف مدت 6 ماه نسبت به اجرای مفاد سند اقدام نماید، زوجه می‌تواند با انصراف از پیگیری آن، با دریافت گواهی از اداره ثبت از طریق دادگاه به مطالبه مهریه بپردازد.
مراجعه به دادگاه خانواده
پس از آنکه زن (زوجه) نتوانست از طریق اداره اجرای مفاد اسناد رسمی (اجرای ثبت) مهریه خود را دریافت کند می‌بایست همراه با گواهی اخذ شده از اداره اجرا با طرح دادخواست مطالبه مهریه از طریق دفاتر خدمات الکترونیک قضایی به دادگاه خانواده رجوع کند. همچنین او می‌تواند از ظرفیت قرار تأمین خواسته جهت توقیف پیش از موعد اموال مرد (زوج) با دستور دادگاه استفاده نماید.
دادگاه با بررسی موضوع مطالبه مهریه حکم به پرداخت آن توسط مرد (زوج) می‌دهد و در صورتی که مرد توانایی پرداخت آن را نداشته باشد می‌تواند اعسار از پرداخت محکوم‌به (مهریه) را از همان دادگاه صادرکننده رأی بخواهد که با اثبات عدم توان مالی وی دادگاه حکم به پیش پرداخت و تقسیط مهریه می‌دهد.
مدارک لازم برای به اجرا گذاشتن مهریه
- ثبت نام در سامانه ثنا
- اصل شناسنامه
- اصل کارت ملی
- اصل عقدنامه یا اخذ رونوشت آن از دفترخانه ازدواج
هزینه مطالبه مهریه
هزینه به اجرا گذاشتن مهریه در اداره اجرای ثبت و دادگاه متفاوت است که در زیر به آن می‌پردازیم:
هزینه به اجرا گذاشتن مهریه در اداره اجرای مفاد اسناد رسمی (اجرای ثبت)
هزینه شروع به درخواست اجرا گذاشتن مهریه در اداره اجرای ثبت در حال حاضر مبلغی حدود 300 الی 400 هزار تومان است. اما زمانی که اموال مرد توقیف شده و در مرحله عملیات اجرایی می‌باشیم، هزینه‌ای که زن می‌بایست نسبت به پرداخت آن اقدام نماید نیم عشر دولتی یا یک بیستم مبلغ خواسته (مهریه) است.
پس اینطور نیست که زن در ابتدای تقاضای اجرا هزینه اجرا (مبلغ یک بیستم مهریه) را پرداخت نماید. همچنین اگر در طول اجرا زن مهریه را به مرد ببخشد، یا مرد در مهلت مقرر نسبت به پرداخت مهریه اقدام نماید، هزینه اجرا بر کسی بار نمی‌شود.
اگر زن مهریه خود را در اجرای ثبت از مرد وصول کند می‌تواند هزینه اجرا به همراه هزینه کارشناسی اموال و حق‌الوکاله وکیل را نیز از او وصول نماید. چرا که دلیل چنین هزینه‌هایی، عدم پرداخت مهریه از سوی مرد می‌باشد.
هزینه به اجرا گذاشتن مهریه در دادگاه
برای اینکه دعوای مطالبه مهریه توسط زن (زوجه) علیه مرد (زوج) طرح شود، نیازمند تنظیم دادخواست بوده که مانند هردادخواست دیگری می‌بایست نسبت به پرداخت هزینه دادرسی در ابتدای امر اقدام نمود.
میزان هزینه دادرسی مهریه مانند هر دعوای مالی دیگری در هر مرحله از مراحل دادرسی متفاوت می‌باشد؛
الف) مرحله بدوی (دادگاه نخستین): تا 200 میلیون ریال معادل 2.5 درصد مبلغ مورد مطالبه (مهریه) و مازاد بر 200 میلیون ریال معادل 3.5 درصد مبلغ مورد مطالبه (مهریه). برای مثال اگر ارزش مهریه 1 میلیارد ریال باشد 2.5 درصد 200 میلیون را ابتدا محاسبه می‌کنند و به علاوه 3.5 درصد 800 میلیون ریال می‌کنند.
ب) مرحله واخواهی از رای غیابی و تجدیدنظر: معادل 4.5 درصد از مبلغ مورد مطالبه یا محکوم‌به
ج) مرحله فرجام خواهی: معادل 5.5 درصد مبلغ مورد مطالبه یا محکوم‌به
مستثنیات دین در پرداخت مهریه
ماده 24 قانون نحوه اجرای محکومیت‌های مالی به موضوع مستثنیات دین پرداخته و آنها را برشمرده است؛
الف ـ منزل مسکونی که عرفاً در شأن محکومٌ علیه در حالت اعسار او باشد.
بنابراین اگر منزل مدیون (در اینجا زوج) دارای ارزش مالی بیش از شأن او باشد یا وی مازاد بر یک منزل مسکونی داشته باشد، داخل در مستثنیات دین نبوده و قابل توقیف است.
ب ـ اثاثیه مورد نیاز زندگی که برای رفع حوائج ضروری محکومٌ علیه و افراد تحت تکفل وی لازم است.
منظور از اسباب و اثاثیه نیز لوازمی است که برای رفع نیاز یک زندعی ضروری است؛ بنابراین فرش‌های گرانقیمت یا سایر اسباب تجملاتی که فراتر لوازم اولیه زندگی می‌باشد را نمی‌توان داخل در مستثنیات دین محسوب نمود.
ج ـ آذوقه موجود به قدر احتیاج محکوم ٌعلیه و افراد تحت تکفل وی برای مدتی که عرفاً آذوقه ذخیره می شود.
د ـ کتب و ابزار علمی و تحقیقاتی برای اهل علم و تحقیق متناسب با شأن آنها
کتب قوانین و علمی مربوط به یک وکیل برای او ضروری بوده و جزو مستثنیات دین محسوب می‌شود؛ اما سایر کتب وی قابل توقیف می‌باشد.
هـ ـ وسایل و ابزار کار کسبه، پیشه وران، کشاورزان و سایر اشخاص که برای امرار معاش ضروری آنها و افراد تحت تکفلشان لازم است.
وـ تلفن مورد نیاز مدیون
تلفن مورد نیاز بدهکار شامل تلفن ثابت و تلفن همراه و خط تلفن همراه است؛ بنابراین اگر شخصی تلفن همراه یا خط موبایل با ارزش ریالی زیادی داشته باشد که فراتر از رفع حاجت اوست، قابل توقیف می‌باشد، چراکه هم با تلفن همراه و هم خط ارزان‌تر نیز می‌توان امور واجب خود را انجام داد.
زـ مبلغی که در ضمن عقد اجاره به موجر پرداخت می شود، مشروط بر اینکه پرداخت اجاره بها بدون آن موجب عسر و حرج گردد و عین مستأجره مورد نیاز مدیون بوده و بالاتر از شأن او نباشد.
پس در صورتی که توقیف ودیعه موجب عدم توان پرداخت اجاره بها توسط به تنهایی شود و منزل اجاره شده نیز عرفاً متناسب با وضعیت وی باشد قابلیت توقیف وجود ندارد.
سوالات متداول در رابطه با مطالبه مهریه
بله؛ ابتدا باید از طریق اداره اجرای مفاد اسناد رسمی (اجرای ثبت) اقدام کرد و چنانچه نتوان اموالی از مرد توقیف نمود با دریافت گواهی از آن اداره و طرح دادخواست به دادگاه خانواده مراجعه نمود.
مرد با پرداخت یکجای بدهی (مهریه) می‌تواند تقاضا رفع ممنوع‌الخروجی دهد و اگر بضاعت لازم را نداشته باشد باید طرح دادخواست اعسار کند که در صورت پذیرش آن توسط دادگاه و پرداخت مبلغ پیش پرداخت و احتمالا یک یا دو قسط، درخواست رفع ممنوع‌الخروجی او مورد پذیرش قرار می‌گیرد.
با کانون سردفتران ازدواج تماس گرفته و آدرس جدید را دریافت کنید.
بله؛ ورثه حین‌الفوت متوفی (زن) می‌توان مهریه را از مرد مطالبه کند.
تمامی اموال منقول یا غیرمنقول مرد قابل توقیف‌اند به جز مستثنیات دین که در بالا ذکر شد. چنانچه مستثنیات دین توقیف شود، مرد می‌تواند به آن اعتراض و تقاضای رفع توقیف کند.
خیر؛ صرفاً خودرویی جزو مستثنیات دین محسوب می‌شود که به عنوان وسیله امرار معاش شناخته شود.
خیر؛ مهریه جزء دیون زوج به زوجه است و تحت هیچ شرایطی جز بذل زوجه به زوج از تعهد مرد خارج نمی‌شود.
نیازی به حضور زن نمی‌باشد – سرعت انجام کار بیشتر می‌شود – در صورت دارا بودن مال، روند توقیف اموال تسریع می‌شود.
